Tessels. Taal over zee

Beschrijving

Vijf jaar werkte ik aan Tessels. Taal over zee en nu is het af. Het is een echt boek, dik en zwaar, bijna 800 pagina’s. Maar het is ook een e-boek, licht en snel doorzoekbaar, gewoon in pdf-formaat dus lekker laagdrempelig. In mijn eigen boekwinkel kun je kiezen wat voor soort boek je hebben wil. Een boek dat zo dik en veelzijdig is – ach, eigenlijk staat daar voor iederéén wel wat boeiends in. Toch?

Tessels: dialect met een grammatica en een geschiedenis

Het Tessels is al best goed beschreven, er zijn immers drie woordenboeken van. Het oude woordenboek van Keyser, uit 1951, legde de basis. De woordenboeken van Gelein Jansen, uit 1993 en 2006, zijn nog een stuk uitgebreider. Maar een woordenboek vertelt nog niet alles. Wat nog te doen was, heb ik willen doen in Tessels. Taal over zee. Ik beschrijf in het boek tot in detail de grammatica van het Tessels, de „regels” van de taal zogezegd, en verken wat het dialect in vergelijking met andere dialecten bijzonder maakt. De beschrijving van het Tessels zoals het nu is, beslaat grofweg de ene helft van het boek. De andere helft beschrijft de geschiedenis en de vele, vele verbanden over land en over zee.

In Tessels. Taal over zee vind je veel taalkunde, soms op het gortdroge af. Maar je vindt er ook heel veel geschiedenis. Waar komen de Texelse familienamen vandaan? Wat betekenen straat- en veldnamen? Wat is er nog bewaard uit de tijd dat er op Texel Fries gesproken werd? Waar begint de mythe en eindigt de geschiedenis? Het zijn allemaal kwesties die aan de orde komen, omdat heel die eilandgeschiedenis in het eilanddialect besloten zit. Dat maakt Tessels. Taal over zee voor een breed publiek interessant.

Beknopt ben ik niet geweest. Ik dacht soms wel: dat Tessels gaat nog eens verloren in de tijd, alles wat ik nu vergeet op te schrijven gaat een ander ook niet meer opschrijven. Dus dan maar een dik boek, dan maar veel. Ik zat op m’n praatstoel: ruim 200.000 woorden staan erin, verdeeld over bijna 800 bladzijden (weliswaar op leesbaar B5-formaat, dus geen A4, maar toch). Tessels. Taal over zee is echt een berg werk geweest en de lezer zal er ook wel even zoet mee zijn. Ik heb het Tessels, de taal van mijn familie, iets cadeau willen doen en ik heb me uitgesloofd.

Ideeën uit „Tessels. Taal over zee”

Tessels. Taal over zee is in de eerste plaats een doorwrochte beschrijving van het Tessels. Daarbij heb ik een wetenschappelijke methode willen volgen. Alles wat ik beschrijf, moet in principe door andere lezers te controleren zijn. Ik verzon dus niet zelf wat zinnetjes, bijna alle zinnen komen uit teksten die in de voorbije twee eeuwen door Texelaars geschreven of gesproken zijn. Er blijkt best veel materiaal te zijn, dat is het mooie. Hoewel veel lezers in Tessels. Taal over zee die zinnen, woorden of uitspraken voor het eerst tegen zullen komen, stonden ze all wel op papier of zelfs op internet. Mijn werk bestond eruit ze te verzamelen en te ordenen, die flarden Tessels.

Aan deze grote materiaalverzameling voeg ik aan het einde wel eigen ideeën toe. Ik heb vijf jaar gezwommen in dat taalmateriaal, in die zee van Tessels, ik heb er onderhand ook wel een mening over natuurlijk. In mijn boek leg ik uit dat ik het Tessels niet zie als een soort Fries, wat de woordenboekenschrijver Keyser nog vond, en ook niet als een vermenging van Friese en Hollandse elementen, wat je ook nog wel eens hoort zeggen. Ik denk dat dat Tessels juist „een goede Hollandsche taal” is, zoals de Haagse schilder Pieter van Cuyck in 1789 schreef, een soort regionale standaardtaal uit de tijd dat we nog geen vastomlijnde standaardtaal hadden. Op Texel hoor je de dagelijkse spreektaal uit de Gouden Eeuw terug, niet helemaal natuurlijk – want er zijn ook veel andere invloeden – maar voor wie er oor voor heeft, toch meer dan je zou denken.

Een taal uit de zeventiende eeuw, dat is geen heel oude taal. In Tessels. Taal over zee laat ik zien dat veel zaken, waarvan we denken dat ze oeroud zijn, eigenlijk pas vrij recent ontstonden. Soms ook ná die Gouden Eeuw trouwens. De manier waarop Texelaars de korte a van „man” uitspreken, bijvoorbeeld, die is best bijzonder (ik ga er pagina’s over door), maar ik denk dat die manier van spreken pas in de negentiende eeuw opkwam. Andere kenmerken van het Tessels zijn nog nieuwer, andere weer net wat ouder, maar „oer”, dat zijn ze maar zelden. Taal kan snel veranderen en in Tessels. Taal over zee betrappen de lezer en ik zulke veranderingen op heterdaad. Het is soms als het getij, die taal. Taal over zee.

„Tessels. Taal over zee” online kopen

Mijn eigen online boekwinkel maakt het eenvoudig om Tessels. Taal over zee als e-boek te downloaden. Het pdf-formaat is op iedere computer te bekijken, je hebt er dus verder geen gekke programmaatjes voor nodig. In het e-boek kun je snel zoeken, dus Texelaars die willen weten of hun achternaam erin staat, of die van hun straat, kunnen snel vinden wat ze willen weten. Het heeft zo z’n voordelen, een e-boek! Dit e-boek kost los € 10,50. Bij een gedrukt boek krijg je het gratis.

Want drukwerk, dat is er ook! Dat kost wel wat meer, €50,- – maar dan heb je wel een baksteen van bijna 800 pagina’s, dus je krijgt er wel wat voor terug. Dat boek kom ik in de meeste gevallen gewoon zelf bezorgen, maar als verzending nodig blijkt, dan neem ik daarover nog wel contact op. Ophalen kan natuurlijk ook. Het gaat wat dat betreft een beetje op sien Tessels in mijn boekwinkeltje, we overleggen en zorgen dat het in orde komt. Graag verneem ik dan later weer hoe je Tessels. Taal over zee ervaren hebt.